آفرینش پویا

تحلیل SWOT صنعت
نقاط قوت:
-         بازار بزرگ دارویی در منطقه با پشتوانه جمعیت زیاد
-         شبکه گسترده پوشش بهداشتی و دربرگیرنده اكثر مناطق روستایی
-         الزام برای ثبت داروها براساس نام برند
-         تولید ارزان داروهای اساسی در داخل و وابستگی به واردات تنها در زمینه درمان‌های با تکنولوژی بالا
-         عرضه رایگان داروی ضد رترو ویروس (AVRs) برای درمان ایدز
ضعف‌ها:
-         سرانه پایین مخارج بهداشتی و دارویی
-         عدم تمایل سرمایه گذاران خارجی به سرمایه‌گذاری در بازار داروی ایران به ویژه با توجه به تحریم‌های اقتصادی
-         استانداردهای ضعیف مالکیت معنوی
-         کنترل شدید قیمت دارو توسط دولت
-         موانع وارداتی سخت‌گیرانه
-         وارداتی بودن حدود نیمی از مواد اولیه مورد استفاده صنعت دارو
-         استراتژی دولت برای خودكفایی در نیازهای دارویی
فرصت‌ها:
-         مالیات پایین داروهای خارجی که در داخل تولید نمی‌شوند
-         افزایش تقاضای منطقه‌ای برای داروهای ژنریک
-         امکان بهبود شرایط مقرراتی و حمایت از حقوق مالکیت معنوی برای جذب سرمایه‌گذاری خارجی
-         مدرن شدن تدریجی تجهیزات پزشکی
-         طرح بهبود زمان ثبت دارو
-         خصوصی کردن شرکت‌های واردكننده
-         افزایش تمایل به همكاری با شركا در بازارهای خارجی
تهدیدها:
-         وجود داروهای تقلبی در کشور
-         در معرض ریسك قرار گرفتن دسترسی به داروهای وارداتی به دلیل تحریم‌های مالی
-         تأثیر منفی افزایش هزینه‌های انرژی و تورم روی سودآوری تولید دارو و نیز قیمت‌های نهایی مصرف‌كننده
-         احتمال حذف داروهای OTC از فهرست پوشش بیمه‌ای
-         حضور همزمان برخی شرکت‌ها در فعالیت‌های تجاری و وارداتی، عملکرد آنها را تهدید می‌کند
-         فرآیند سوال برانگیز پیوستن ایران به WTO و ایجاد مناقشات بیشتر در خصوص حق امتیاز انحصاری داروها
-         افزایش احتمال نقض قوانین حق امتیاز انحصاری به دلیل تحریم‌ها
 
رتبه بندی فضای کسب و کار صنعت دارو
در چشم‌انداز سه ماهه اول 2013، ایران در مکان پانزدهم رتبه بندی BMI از فضای کسب و کار صنعت دارو در منطقه خاورمیانه و آفریقا قرار دارد. در این رتبه بندی، ایران به خاطر جمعیت زیاد (و رو به رشد) ودسترسی نسبتاً گسترده مردم به خدمات بهداشتی، امتیازات مثبتی کسب کرده، اما ریسک‌های صنعت و کشور و نیز نظام مقررات‌گذاری از جمله حقوق مالكیت معنوی در مجموع باعث پایین آمدن امتیاز ایران گردید.

وضعیت بازار دارو در ایران
بازار دارو در ایران در مسیر  توسعه قرار دارد. دسترسی به خدمات بهداشتی اساسی بسیار گسترده و تقریباً کل جمعیت شهری و حدود 90 درصد جمعیت روستایی کشور را پوشش می‌دهد. به علاوه، خود درمانی در میان مردم ایران بسیار متداول بوده و باعث به وجود آمدن بازاری قدرتمند (اما نه همیشه قانونی) برای داروهای بدون نسخه (OTC)[1] شده كه برآورد می‌شود حدود 10 تا 15 درصد كل بازار دارو را در اختیار دارد.
حدود 70 شرکت دارویی در ایران وجود دارد. حضور شرکت‌های دارویی خارجی در ایران منوط به امضای موافقت‌نامه‌های حق امتیاز تولید با تولیدکنندگان داخلی است که یکی از محدودیت‌ها برای ورود شرکت‌های خارجی به شمار می‌آید. براساس تحلیل‌های BMI، جذاب نبودن فضای کسب و کار در ایران برای سرمایه گذاران خارجی، مانعی بر سر راه ورود سرمایه‌گذاری مستقیم خارجی (FDI) می‌باشد.
مسائل خاصی که تأثیرات چشمگیری بر صنعت دارویی ایران دارند عبارتند از: نبود حمایت از حقوق مالکیت معنوی و کنترل شدید قیمت‌ها توسط دولت. به علاوه، قانون ایران اجازه ورود FDI را به کشور نمی‌دهد مگر اینکه در قالب یک سرمایه‌گذاری مشترک (JV) یا سایر استراتژی‌های شرکتی (از قبیل تأسیس یک دفتر نمایندگی در داخل) باشد. برخی از شرکت‌های دارویی نیز از این فرصت قانونی استفاده کرده و دروازه‌های ورود به بازار را در اختیار گرفته‌اند.
براساس گزارشی كه دكتر اكبر عبداللهی‌اصل از وزارت بهداشت برای سازمان جهانی بهداشت تدوین كرده، متوسط اضافه بها[2] برای داروهای ژنریك تولید داخل 29 تا 37 درصد است، در حالیكه این میزان برای داروهای وارداتی بین 63 تا 174 درصد است.
حدود 8 درصد از موارد بستری در بیمارستان ناشی از مصرف نادرست داروست که این امر افزایش آگاهی مصرف‌کنندگان برای استفاده از عاقلانه‌تر و کارآمدتر از داروها را ایجاب می‌کند.
 
تحولات صنعت

اپیدمولوژی (شناسایی بیماری مسری)
براساس داده‌های بار بیماری (BOD)[3] مؤسسه BMI، تعداد سال‌های از دست رفته و سپری شده با معلولیت و ناتوانی، بیماری یا جراحت(DALYs) [4] از حدود 7/8 میلیون در سال 2010 به 7/10 تا سال 2030 خواهد رسید. علت اصلی این روند، بار بیماری‌های غیر‌واگیردار است که پیش‌‌بینی می‌شود بر اثر افزایش ابتلا به این بیماری‌ها و افزایش جمعیت افراد مسن، سالانه به طور متوسط 5/1 درصد افزایش یابد.
از آنجاییكه آلودگی هوا در تهران پایتخت ایران به علت شرایط جغرافیایی و جمعیت زیاد بسیار بالاست، این شهر در معرض خطرات بیشتری قرار دارد. با توجه به اینکه هیچ یک از این عوامل در کوتاه مدت و میان مدت تغییر نخواهند کرد، انتظار می‌رود ایران بازار بسیار جذابی در خاورمیانه برای بنگاه‌های دارویی چند ملیتی برای فروش داروهای مربوط به بیماری‌های تنفسی خواهد بود. براساس تخمین‌های بانك جهانی، بیماری‌های تنفسی سالانه 640 میلیون دلار به اقتصاد ایران زیان می‌رساند.
آگاهی عمومی نسبت به خطرات آلودگی هوا برای سلامت انسان روز به روز در حال افزایش است. البته این بیداری تنها ناشی از مداخله دولت نیست. با افزایش تعداد مبتلایان به بیماری آسم و سایر بیماری‌های تنفسی، پزشکان به بیماران توصیه می‌کنند در ساعات اوج ترافیک و نیز در نیمه روزهای فصل تابستان از خانه خارج نشوند. BMI معتقد است تشخیص زودهنگام و مدیریت بیماری‌های تنفسی نیز باید جهت کاهش شیوع بیماری مورد توجه قرار گیرد. بنابراین، با توجه به افزایش مبتلایان به سرطان ریه، آسم و بیماری‌های تنفسی و نیز افزایش دسترسی به خدمات بهداشتی دولتی، تقاضا برای درمان‌های مربوط به این بیماری‌ها افزایش خواهد یافت.
به علاوه، بیماری دیابت در حال گسترش است. براساس یك نظرسنجی كه در دسامبر سال 2010 انجام شده، در 10 كشور منطقه خاورمیانه از جمله ایران، 44 درصد پاسخ‌دهندگان در معرض خطر این بیماری قرار داشتند.

مخارج بخش بهداشت
علیرغم تلاش دولت برای کنترل هزینه‌ها، سطوح مخارج بخش بهداشت در سال‌های اخیر به طور یکنواختی افزایش داشته است. با این حال، سهم دولت از كل مخارج بخش سلامت كاهش پیدا كرده و از حدود 45 درصد در سال 2007 به 37 درصد در سال 2012 رسیده است. اگرچه بخش خصوصی- شامل پرداخت هزینه از جیب بیمار- بخش عمده مخارج بهداشتی را به خود اختصاص داده، اما شرکت‌های خصوصی بیمه تنها 2 تا 3 درصد کل مخارج را عهده‌دار هستند.

بیوتکنولوژی
در اوایل سال 2010، وزیر بهداشت اعلام کرد که کشور قصد دارد در بلند‌مدت صنعت بیوتکنولوژی خود را توسعه دهد تا بتواند در بخش دارو به خود‌کفایی برسد. این اظهارات بیشتر به داروهای با ارزش از قبیل داروهای سرطان و سایر داروهای پیچیده ارتباط دارد.
در ژانویه 2012، معاون تحقیقات و فناوری وزیر بهداشت از آغاز ساخت واكسن‌های بیماری‌های غیرواگیر با انعقاد قرارداد تولید واكسن سرطان دهانه رحم بین وزارت بهداشت و انستیتو پاستور خبر داد. دكتر مصطفی قانعی اعلام كرده كه براساس برنامه‌ریزی صورت گرفته ایران تا دو سال آینده به بزرگترین تولید كننده داروهای مشابه ژنریك (بیوسمیلار) تبدیل خواهد شد. به گفته وی، در حال حاضر ایران در تولید داروهای بیوتكنولوژی رتبه اول منطقه و جایگاه پنجم آسیا را در اختیار دارد.
صنعت بیوتکنولوژی و دارویی ایران می‌بایست به سرعت رشد پیدا می‌کرد، اما تحریم‌ها موانعی را به وجود آورده‌اند. البته ایران با داشتن یک نظام آموزش عالی و چندین شرکت داخلی بیوتکنولوژی، فرصت بسیار خوبی برای توسعه این بخش در اختیار دارد. به علاوه، وزیر بهداشت نیز عنوان کرده که کشور در سه سال اخیر و به ویژه با قرار گرفتن بیوتکنولوژی در برنامه مبارزه با سرطان، به پیشرفت‌های خوبی در این زمینه رسیده است.

تجهیزات پزشکی
شرکت‌های چند ملیتی تولید تجهیزات پزشکی توانسته‌اند با توزیع محصولات خود از طریق نمایندگی‌های داخلی یا کشورهای همسایه، بازار ایران را در اختیار بگیرند. امارات به دلیل محدودیت‌های اندک صادراتی، کشور مناسبی برای صادرات انواع کالاها به ایران می‌باشد. گفته می‌شود ایران بزرگترین دریافت کننده صادرات مجدد کالاها از امارات است. اکثر تجهیزات پزشکی ساخت کشورهای اروپای غربی، یعنی انگلستان، فرانسه و آلمان هستند.
تیرگی روابط بین‌المللی تنها عامل بازدارنده شرکت‌های چند ملیتی از فعالیت در ایران نیست؛ مقررات خاصی برای حمایت از بازار وجود ندارد و هیچ یك از نهاد دولتی مسئول کنترل بازار تجهیزات پزشکی نیست. به علاوه، ساختار چندپاره بخش بهداشت، انجام سفارشات عمده را دشوار می‌سازد. مناسب‌ترین منطقه برای بنگاه‌های خارجی جهت فعالیت در ایران، منطقه آزاد تجاری کیش است که مالکیت خارجی 100 درصد در آن مجاز می‌باشد.
صادرات دارو همچنان اندک بوده و كمتر از 10 میلیون دلار ارزش دارد. اکثر سازندگان داخلی توجه خود را به ساخت تجهیزات پایه معطوف کرده‌اند. شركت باندهای پزشکی ایران، نمونه‌ای از تولید‌کنندگان داخلی است. این شرکت با در اختیار داشتن حدود 200 نفر، به تولید ابزارهای مصرفی از قبیل بانداژ و گاز پانسمان برای بازار داخلی مشغول است. روی هم رفته، حدود 100 شركت توزیع‌كننده ابزارهای خارجی در كشور وجود دارد. این ابزارها عمدتاً توسط شركت‌های مثل 3M، Medtronic، Zimmer و Stryker تولید می‌شوند.
 
سناریوی پیش‌بینی صنعت

بازار دارو
كاهش شدید ارزش ریال بدین معناست كه ارزش دلاری بازار در سال 2012 به كمتر از نصف كاهش می‌یابد. لذا ارزش بازار دارو در ایران با كاهش شدید روبرو شده و از 26/3 میلیارد دلار در سال 2011، به 04/1 میلیارد دلار در سال 2014 خواهد رسید.
پیش‌بینی می‌شود فروش دارو از 34,719 میلیارد به 52,127 میلیارد ریال برسد كه رشدی 50 درصدی را نشان می‌دهد.
بازار مراقبت‌های بهداشتی
پیش‌بینی می‌شود مخارج مراقبت‌های بهداشتی در ایران همگام با GDP رشد پیدا كند. با این وجود، این پیش‌بینی با ریسك نااطمینانی سیاسی و اقتصادی همراه خواهد بود.
در كوتاه مدت، گفته می‌شود كه حذف یارانه‌های انرژی و غذایی توسط دولت، باعث افزایش 20 تا 40 درصدی مخارج مراقبت‌های بهداشتی شده است.

بازار تجهیزات پزشکی
ارزش بازار تجهیزات پزشکی از 25/1 میلیارد دلار در سال 2011 به 91/1 میلیارد دلار در سال 2014 افزایش خواهد یافت. بر‌این اساس، تنها كمتر از 5 درصد بازار دارو در اختیار تجهیزات پزشکی قرار خواهد داشت.
با توجه به اینکه ایالات متحده بزرگترین تولیدکننده تجهیزات پزشکی در جهان است، تیرگی روابط ایران با این کشور به ضرر بازار تجهیزات پزشکی تمام می‌شود. در حقیقت تحریم‌های شورای امنیت علیه برنامه هسته‌ای ایران و حمایت آمریکا از این تحریم‌ها، بازار پزشکی هسته‌ای ایران را که متکی به ذرات رادیو اکتیو است، با مشکل روبرو می‌سازد.

ارسال به